Jak Vitkac zastąpił modernistyczny pawilon Chemii

Jedną z najbardziej znanych placówek handlowych w Polsce jest warszawski Vitkac, który uchodzi za najbardziej ekskluzywny i „najdroższy” dom handlowy w kraju. Jego budowę ukończono w 2011 r. Stanął w miejscu, gdzie jeszcze kilka lata wcześniej funkcjonował pawilon Chemii, uznawany za jedno z najciekawszych architektonicznie dzieł powojennego modernizmu.

Na prezentowanej fotografii wykonanej w 1964 r. przez Edmunda Uchymiaka widać właśnie pawilon Chemii na rogu ulic Brackiej i Nowogrodzkiej, który znalazł się na liście dóbr kultury współczesnej opracowanej przez warszawski oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Fotografię można zobaczyć tu: https://skroc.pl/1AxZPrt oraz na PAP.pl: https://www.pap.pl/aktualnosci/historia-jednej-fotografii-z-bazy-zdjec-pap-jak-vitkac-zastapil-modernistyczny-pawilon

Subskrybenci serwisu PAP mogą pobrać tę fotografię bezpłatnie do zilustrowania tego tekstu.

Pawilon Chemii zbudowano w 1960 r. dla Centrali Handlowej Przemysłu Chemicznego. Jego projektantami byli Jan Bogusławski i Bohdan Gniewiewski. Miał pełnić funkcję handlową i reprezentacyjną, promować polski przemysł, m.in. wyroby z tworzyw sztucznych i środki czystości. W latach 60. rozwój przemysłu chemicznego był jednym z największych symboli nowoczesności. Świat zachwycał się coraz to nowszymi tworzywami i coraz szerszym ich zastosowaniem w różnych dziedzinach życia.

„Pawilon Chemii uznawany jest przez wielu znawców sztuki i architektury, w tym przez szwajcarskiego architekta Christiana Kereza, za jeden z najciekawszych przykładów warszawskiego powojennego modernizmu. Kerez mówił o nim: »To wspaniała, pełna przestrzeni, lekka i krucha budowla«” – napisano na portalu bryla.pl.

Budynek miał nowatorską, przejrzystą konstrukcję przestrzenną. Wyróżniał się prostą, geometryczną bryłą, dużymi przeszkleniami i zastosowaniem lekkich konstrukcji. Charakterystycznym elementem były modułowe wnętrza, które pozwalały na różnorodną aranżację przestrzeni i zapewniały maksymalną funkcjonalność. Wejście zdobił neon z napisem „Chemia”.

Okolica pawilonu również była wyprzedzającym swe czasy miejscem - np. po prawej stronie (między pawilonem a Al. Jerozolimskimi) znajdował się duży parking, na którym w połowie lat 70. zamontowano jedne z pierwszych w stolicy parkometry, wówczas znane Polakom tylko z amerykańskich filmów.

Oprócz pawilonu Chemii dziełem duetu architektów Bogusławskiego i Gniewiewskiego było też kilka innych charakterystycznych budynków Warszawy, m.in. 19-piętrowy blok przy ulicy Smolnej 8 stojący przy samym skraju skarpy warszawskiej, zespół gastronomiczny Zodiak znajdujący się na tyłach dawnych Domów Towarowych „Centrum” (pasaż Stefana Wiecheckiego „Wiecha” 4) czy bar Gruba Kaśka przy al. „Solidarności”.

Po transformacji ustrojowej zainicjowanej w 1989 r. pawilon Chemii zaczął popadać w ruinę. Jego wnętrze podzielono na punkty handlowe, a powierzchnie zewnętrzne oklejano plakatami. Teren, na którym stały pawilon i przylegający do niego parking, zostały sprzedane; wiosną 2008 r. nowy właściciel zburzył konstrukcję pawilonu. Trzy lata później w tym miejscu stanął Vitkac.

Nazwa „Vitkac” nawiązuje do Stanisława Ignacego Witkiewicza, malarza, pisarza, dramaturga, fotografika, który w latach 20. i 30. mieszkał przy ul. Brackiej 23. Tam prowadził filię zakopiańskiej „Firmy Portretowej S.I. Witkiewicz”. Witkacy urodził się w 1885 r. zaledwie kilkaset metrów dalej, na ulicy Hożej 11, a później został ochrzczony w kościele na pl. Trzech Krzyży.

Archiwum fotograficzne Polskiej Agencji Prasowej liczy kilkadziesiąt milionów zdjęć i wciąż wzbogaca się o nowe kolekcje. Jej zasoby sięgają lat 20. XX wieku. Stanowi ważną część dziedzictwa narodowego. Zatrzymane w kadrach obrazy rejestrują każdy aspekt życia społecznego, politycznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego na przestrzeni ostatnich 100 lat.

Profesjonalna digitalizacja zasobów fotograficznych PAP umożliwia szeroki do nich dostęp przez stronę PAP (https://fotobaza.pap.pl/). Nad prawidłową identyfikacją oraz szczegółowym opisem zdjęć pracuje zespół specjalistów, przeglądając materiały źródłowe w czytelniach i archiwach. Klienci są na bieżąco informowani o nowych zdjęciach w Bazie Fotograficznej PAP.

Zainteresowała cię ta historia? Zapisz się na newsletter PAP Fotobox (https://rejestracja.pap.com.pl/fotobox) i co miesiąc odkrywaj m.in. archiwalne kadry dotyczące postaci, miejsc i wydarzeń.

Tomasz Szczerbicki (PAP)

szt/ miś/ lm/